ورود چای به ایران ( پدر چای ایران)

با اینکه امروزه چای پُرمصرف‌ترین نوشیدنی ایرانی‌هاست سابقه کشت چای ایرانی به حدود ۱۱۰ سال پیش باز برمی‌گردد. البته مصرف چای سیاه در ایران از اواخر قرن پانزدهم و آغاز قرن شانزدهم شروع شده است، اما کشت آن حدود یک قرن سابقه دارد. امیرکبیر نیز در قرن هجدهم دو دست ظروف چای‌خوری شامل سماور نقره‌ای از دولت فرانسه و یک عدد سماور دیگر را از تاجر روسی دریافت کرده بود و انحصار سماورسازی با یارانه دولتی را به استادکاری در اصفهان اعطاء نمود. پس طبق چنین مشاهداتی می‌توان مطمئن شد که در آن زمان ایرانی‌ها با چای آشنا بوده‌اند.

ورود چای به ایران

قهوه نوشیدنی رایج ایرانی‌ها در زمان‌های قدیم بوده است، اما به علت دوری ایران از کشور‌های تولیدکننده قهوه و حمل و نقل سخت در آن زمان و از طرفی نزدیکی ایران به چین و هند و وجود جاده‌های مناسبی همچون جاده راه ابریشم، چای به سادگی جایگزین قهوه گردید. شخصی به نام حاج محمد اصفهانی در سال ۱۲۶۱ هجری شمسی کشت چای را در ایران آغاز نمود، ولی موفق نشد. در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی محمد میرزای چایکار ملقب به ” کاشف السلطنه” که ژنرال کنسول ایران در هند بود بیان کرد که مقدار بسیاری ارز از کشور برای واردات چای مصرف می‌شود و می‌توان با کشت چای در داخل کشور یک منبع قوی اقتصادی به وجود آورد.

اولین کشت چای در ایران

با اینکه هندوستان یادگیری فنون کشت چای را برای افراد خارجی ممنوع کرده بود، کاشف السلطنه توانست فنون کشت و تولید چای را یاد بگیرد و با مطالعه و بررسی شرایط آب وهوایی ایران و مشابهت آب‌وهوای شمال ایران با کشور هندوستان با زحمات فراوانی تعدادی بذر و سه هزار اصله نهال را با گاری و درشکه به ایران منتقل کرد، سپس کشت چای در لاهیجان و کلارآباد را آغاز نمود. او با مخالفت بعضی افراد مواجه شد. به طوری که بعضی از مخالفان او دست به ویرانی باغات چای می‌زدند.

همچنین از آنجایی‌که در اولین مرتبه کشت چای در زمین‌های زراعی لازم بود ۵ سال برای اولین برداشت صبر شود، کشاورزان تمایلی به کشت چنین محصولی نداشتند. کاشف السلطنه ملقب به پدر چای ایران تمامی این سختی‌ها را تحمل نمود و به تدریج باغات چای را گسترش داد. از آنجاییکه اولین بار کشاورزان لاهیجانی اقدام به کشت گیاه چای نمودند، مقبره کاشف السلطنه نیز در لاهیجان ساخته شد و امروزه به گنجینه تاریخ چای ایران تبدیل شده است.

سهم ایران از تولید چای در جهان

به تدریج و با گذر زمان کشت چای در تمامی استان گیلان گسترش یافت و در سال ۱۳۱۹ حدود ۶۰۰ هکتار باغ چای در گیلان به وجود آمده بود. در سال ۱۳۳۷ دولت ایران سازمان چای کشور را برای حمایت از کشاورزان و صاحبان صنعت چای تاسیس نمود. هم اکنون حدود ۲۵۰۰۰ هکتار باغ چای در استان‌های شمالی کشور وجود دارد. سهم ایران ۴ تا ۵/۴ درصد از مصرف کل چای جهان است که با خرید چای ایرانی و صادرات آن می‌توان نقش بسزایی در رونق اقتصاد داخلی داشت.

چای کم رنگ و پررنگ

اﺧﺘﻼف رﻧﮓ اﻧﻮاع ﭼﺎی ﺗﻔﺎوت ژﻧﺘﯿﮑﯽ در ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﯿﺎه ﭼﺎی ﻣﯽ‌ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﯿﺸﺘﺮ ارﻗﺎم ﭼﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﻨﺪ و سریلانکا ﮐﺸﺖ و ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽ‌ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت رﻧﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﭼﯿﻦ و اﯾﺮان ﻣﻮﺟﻮد است، دارﻧﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐه کمرﻧﮓ ﺑﻮدن ﭼﺎی ﻧﻘﺺ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت گوناگون در ارقام مختلف گیاه ﭼﺎی ارﺗﺒﺎط دارد، و ﻃﻮری ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﮔﺮاﻧﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎی‌ﻫﺎی دﻧﯿﺎ در ردۀ ﭼﺎی‌ﻫﺎی ﮐﻢ‌رﻧﮓ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽشود. ﯾﮑﯽ از ﻣﺜﺎل ﻫﺎی ﺑﺎرز اﯾﻦ ﻧﻮع ﭼﺎی، دارﺟﻠﯿﻨﮓ ﻣﯽ‌ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ آن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻄﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﯾﻦ ﻧﻮع ﭼﺎی ﺑﻮده و در دﺳﺘﻪ ﭼﺎیﻫﺎی ﮐم‌رﻧﮓ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮد

رﻧﮓ‌دﻫﯽ ﭼﺎی ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﮔﯿﺎه ﭼﺎی ﺑﻪ اﻧﺪازه ذرات و روش دم آوردن ﻧﯿﺰ ارﺗﺒﺎط دارد. دم ﮐﺮده ﭼﺎی ﺑﺎ ذرات درﺷﺖ (ﭼﺎی ﻗﻠﻢ) ﮐﻤﺮﻧﮓ‌ﺗﺮ از دم ﮐﺮده ﭼﺎی ﺑﺎ ذرات رﯾﺰ (ﭼﺎی ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺑﺎروتی) اﺳﺖ. ﺧﺮوج ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت رﻧﮕﯽ از ذرات رﯾﺰ در ﻣﺠﺎورت آب ﺟﻮش ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ذرات درﺷﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد. اﻓﺰاﯾﺶ زﻣﺎن دم آوری ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺰان رﻧﮓ‌دﻫﯽ ﭼﺎی را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ. در زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ اﻣﮑﺎن ﺧﺎرج ﺷﺪن درﺻﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت رﻧﮕﯽ از ﭼﺎی ﺧﺸﮏ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮔﺮدد. اﻣﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ از ۲۰ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد. ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺳﻤﻮم و ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ در دم ﮐﺮدۀ ﭼﺎی ﺷﺪه و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﮔﺮم نگهداشتن ﭼﺎی در ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻔﺎﻟﻪ از دم ﮐﺮده ﺟﺪا ﮔﺮدد